Leiden komt onder de naam Leithon voor de eerste keer voor in geschriften uit het jaar 860. Het was een kleine dorp rondom een heuvel waar later de Burcht van Leiden is gebouwd. In 1266 krijgt de stad stadsrechten waarna het zich snel ontwikkelde tot een van de belangrijkste steden binnen het Graafschap Holland. In 1574 belegerde de Spanjaarden de ommuurde stad. De belegering mislukte waardoor Leidens Ontzet op 3 oktober nog steeds een groot jaarlijks stadsfeest is gebleven. De Universiteit van leiden, gesticht in 1575, is de eerste universiteit van Nederland. Nog steeds heeft de stad een jong karakter door de aanwezigheid van studenten. De vele eet- en uitgaansgelegenheden zijn hier het gevolg van. In de 17e eeuw bloeide de stad op door de lakenindustrie. De Lakenhal, nu in gebruik als museum, is hier een overblijfsel van.



Leiden beschikt over een historische binnenstad met 1250 rijksmonumenten en 1550 gemeentelijke monumenten. Twee armen van de rivier de Oude Rijn lopen door het centrum en komen samen bij de Burcht uit 1275. Het stadhuis, de Waag, de Koornbrug en diverse wevershuizen komen uit de 16e eeuw. Dit is ook het geval voor het Academiegebouw en de Hortus Botanicus. De Pieterskerk en de Hooglandse kerk zijn een bezoek waard. Van de stadspoorten zijn er nog twee bewaard gebleven; De Morspoort en de Zijlpoort. Leiden heeft nog 35 hofjes en 9 molens, waarvan molen De Valk door zijn centrale ligging het meeste opvalt.



Leiden is een echte museumstad. Het Rijksmuseum van Oudheden en het Rijksmuseum Boerhave zijn hier te vinden, maar ook het Museum Volkenkunde en het Natuurhistorisch museum Naturalis staan in Leiden. Het Siebold Huis beschikt over de eerste wereldwijde Japan collectie, terwijl het Leiden American Pilgrim Museum aandacht besteed aan de Founding Fathers van Amerika. Het Stedelijk Museum de Lakenhal richt zich op beeldende kunst en de geschiedenis van de stad en zijn omgeving. Langs de snelweg A44 staat het museum Corpus, waar de bezoekers een reis maken door het menselijk lichaam.



Leiden beschikt over 2 bioscopen, de Lido en Trianon. De Leidse Schouwburg stamt uit 1705 en heeft zijn karakter volledig behouden. De Stadsgehoorzaal is de grootste concertzaal. Bands en dance-act voor jongeren zijn vooral te zien in het popcentrum Gebr. de Nobel. Het is de stad van de wereldberoemde DJ Armin van Buuren, van caberetier Jochem Myjer, maar ook van de Zangeres Zonder naam.